บ้านเรือนไทย 4 ภาค คือ บ้านที่แสดงถึงเอกลักษณ์ไทยอย่างดีในทุกภาคของประเทศไทย ประกอบด้วย ภาคเหนือ ภาคอีสาน ภาคกลาง และภาคใต้ เรือนไทยในแต่ละภาคมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน โดยการออกแบบขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ เช่น ภูมิประเทศ และภูมิอากาศ โดยเน้นความสวยงาม โดดเด่น สะดวกสบาย และมีประโยชน์ใช้สอยอย่างมากโดยการปลูกบ้านเรือนไทยในประเทศไทยมีลักษณะอย่างไรวันนี้เราจะพาไปดูกัน แต่ก่อนจะทำความรู้จักกับเรือนไทย 4 ภาค เรามาดูจุดเด่นและส่วนประกอบของบ้านเรือนไทยก่อนว่ามีอะไรบ้าง
จุดเด่นของบ้านเรือนไทย
บ้านเรือนไทย ความเป็นเอกลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมของไทยที่นับว่าเป็นสัญลักษณ์ที่สำคัญและเป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชาติไทย บ้านเรือนไทยโบราณ ในแต่ละภูมิภาคของประเทศจะมีสไตล์และลักษณะที่เฉพาะตัวของบ้านเรือนไทย อย่างไรก็ตาม มีจุดเด่นและส่วนประกอบที่เป็นเอกลักษณ์ของบ้านเรือนไทยที่น่าสนใจมากมาย ดังนี้
หลังคาทรงจั่วช่วยระบายความร้อน
หลังคาหน้าจั่วเป็นจุดเด่นสำคัญของบ้านเรือนไทย โดยส่วนมากมักเป็นหลังคาหน้าจั่วทรงสูง เพื่อให้น้ำฝนไหลลงพื้นได้เร็วขึ้น และยังช่วยระบายความร้อนออกจากตัวบ้านได้อย่างดี กันสาดบ้าน ช่วยให้ไม่รับรู้ความร้อนภายในบ้านมากขึ้น นอกจากนี้ยังช่วยให้สามารถระบายอากาศร้อนที่สะสมอยู่ในบ้านออกได้ง่ายขึ้น ด้วยการสร้างด้วยวัสดุไม้ซึ่งช่วยในการลดความร้อนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้บ้านเป็นสถานที่ที่เย็นสบายยิ่งขึ้นในสภาพอากาศร้อนของประเทศไทย
ใต้ถุนสูงป้องกันน้ำท่วมและสัตว์
อีกหนึ่งจุดเด่นสำคัญของบ้านเรือนไทยคือการยกสูงระดับพื้นใต้ถุน บ้านเรือนไทยมักมีความสูงถึง 2 เมตรเพื่อให้สามารถรับมือกับน้ำท่วมและป้องกันสัตว์ที่อันตรายเข้าสู่บ้านได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้พื้นที่ใต้ถุนยังใช้เป็นที่พักผ่อนและการพักอาศัยที่เงียบสงบ รวมถึงช่วยให้อากาศภายในบ้านถ่ายเทได้สะดวกมากขึ้น
พื้นไม้เว้นร่อง
บ้านเรือนไทยมักใช้พื้นชานเรือนแบบตีเว้นร่อง เป็นจุดเด่นอีกอย่างหนึ่งที่นับว่าเป็นเอกลักษณ์ของบ้านเรือนไทย การใช้พื้นไม้เว้นร่องช่วยให้อากาศที่ถ่ายเทจากการสร้างบ้านสามารถไหลขึ้นไปด้านบนได้สะดวกยิ่งขึ้น นอกจากนี้หากมีฝนตกเข้าสู่บ้านยังช่วยในการระบายน้ำออกจากบ้านได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
ส่วนประกอบของบ้านเรือนไทย
ส่วนประกอบของบ้านเรือนไทยสามารถแบ่งออกเป็นหลายส่วนดังนี้
เรือนนอน
เรือนนอนเป็นพื้นที่สำหรับใช้พักอาศัยและพักผ่อนหย่อนใจ มักจะแบ่งห้องตามจำนวนสมาชิกในครอบครัว หากมีการเพิ่มสมาชิกหรือขยายครอบครัวใหญ่ขึ้น บ้านเรือนจะมีการสร้างเพิ่มรอบ ๆ เรือนนอนและเชื่อมต่อกันด้วยชานเรือน
ชานเรือน
ชานเรือนเป็นพื้นที่โล่งและกว้างขวางที่เชื่อมโยงห้องต่าง ๆ ภายในบ้าน ใช้สำหรับกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การพักผ่อน การพบปะสังสรรค์ และรับเป็นที่ต้อนรับแขก อีกทั้งยังใช้ในการจัดพิธีแต่งงานได้ด้วย
เรือนครัว
เรือนครัวเป็นส่วนของบ้านที่มักจะสร้างแยกจากพื้นที่ที่ใช้พักอาศัย ออกแบบให้มีระบบระบายอากาศที่ดีเพื่อระบายควันและกลิ่นอาหารไปยังภายนอก และมักมีการตีไม้เว้นช่องเพื่อให้อากาศถ่ายเทได้ดี
รูปแบบของบ้านเรือนไทย 4 ภาค สร้างแบบไหนดี
การสร้างบ้านเรือนไทยใน 4 ภาคของประเทศไทยมีลักษณะที่แตกต่างกันอย่างมากจะแตกต่างกับ บ้านทรงโมเดิร์น และมีความเชื่อมโยงกับสภาพภูมิประเทศและสภาพภูมิอากาศของแต่ละภาคด้วย ดังนั้นเราจะมาเสนอรูปแบบของบ้านเรือนไทยในแต่ละภาคที่เหมาะสมและดีที่สุดในมุมมองของคนในแต่ละภาคดังนี้
1. บ้านเรือนไทยภาคเหนือ
บ้านเรือนไทยในภาคเหนือมักจะมีลักษณะเป็นเรือนแฝดและมีหลังคาเตี้ยกว่าเรือนในภาคอื่น ๆ เนื่องจากภาคเหนือมีอากาศหนาวเย็น อีกทั้งยังมีสัดส่วนของตัวบ้านที่แตกต่างไป โดยมีเป้าหมายในการป้องกันความเย็นให้แก่ผู้อยู่อาศัย บ้านเรือนไทยภาคเหนือหรือที่รู้จักกันด้วยชื่อ “เรือนกาแล” เป็นเรือนที่มีความสวยงามอย่างมากและเป็นเครื่องบ่งบอกถึงฐานะสังคมของผู้ที่อาศัยอยู่ในบ้าน โดยมักมีลักษณะที่แตกต่างไปจากเรือนสามัญ ลักษณะที่น่าสนใจของเรือนกาแลคือมีสลักสวยงามที่ปลายยอดจั่ว เนื้อไม้แข็ง และยกใต้ถุนสูง ปัจจุบันมักมีการปลูกเป็นเรือนแฝดโดยมีชายคาครอบคลุมทั้งหมดและผนังผายออก
2. บ้านเรือนไทยภาคอีสาน
บ้านเรือนในภาคอีสานมักตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มริมแม่น้ำหรือหนองบึง และมักมีการสร้างเป็นบ้านที่กว้างให้หันไปทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตก พร้อมกับสร้างในทิศเหนือและทิศใต้ บ้านเรือนไทยภาคอีสานที่นิยมสร้างมีทั้งหมด 3 แบบ ได้แก่
- เฮือนเกย: เป็นเรือนเดี่ยวที่มีการออกแบบยื่นชายคาหลังคาด้านหนึ่งยาวออกไปครอบคลุมพื้นที่ใช้สอยทั้งหมด
- เฮือนแฝด: มีหลังคาทรงจั่วสองเรือนสร้างชิดกันและมีผนังครอบคลุมทุกด้าน
- เฮือนโข่ง: มีลักษณะคล้ายเฮือนแฝด แต่มีการแยกโครงสร้างออกจากกันเพื่อให้เกิดเป็นช่องทางเดินตรงกลางเชื่อมต่อพื้นที่ มีหลังคาลาดชันน้อย
3. บ้านเรือนไทยภาคกลาง
บ้านเรือนในภาคกลางมักสร้างใกล้กับที่ราบลุ่มแม่น้ำเช่นเดียวกับภาคอีสาน แต่เนื่องจากภาคกลางมีอากาศร้อนอบอ้าว คนส่วนใหญ่จึงมักสร้างบ้านที่มีหลังคาสูงเพื่อช่วยระบายความร้อนออกจากตัวบ้านและช่วยให้น้ำฝนไหลลงจากหลังคาได้เร็ว โดยบ้านเรือนไทยภาคกลางมักสร้างด้วยไม้ไผ่สลับไม้เนื้อแข็งมี 2 รูปแบบดังนี้
- เรือนเดี่ยว: บ้านขนาดเล็กสำหรับครอบครัวเล็กมีเรือนนอนแยกกับเรือนครัว และมีการเชื่อมด้วยชานเดียวกัน
- เรือนหมู่: เป็นเรือนหลายหลังเชื่อมต่อกันเป็นบ้านของผู้มีฐานะมาก วัสดุก่อสร้างเป็นเรือนไม้เนื้อแข็งใต้ถุนสูง หลังคาจั่วทรงสูงอ่อนโค้ง ประดับด้านจั่ว “เหงา” หรือ “หางปลา” มีระเบียงบ้านรับลม
4. บ้านเรือนไทยภาคใต้
บ้านเรือนในภาคใต้มักมีหลังคาสูงเพื่อระบายน้ำฝนผ่านชายคาที่คลุมถึงบันได และมักใช้วัสดุท้องถิ่นเช่นไม้กระดาน ไม้ไผ่สานหรือวัสดุที่หาได้ง่ายในพื้นที่ โดยภายในบ้านยังคงปฏิบัติตามหลักวัฒนธรรมและความเชื่อของภาคใต้ บ้านเรือนในภาคใต้แบ่งออกเป็น 2 แบบคือ
- เรือนไทยพุทธภาคใต้: ลักษณะเรือนไม้ใต้ถุนสูง มีหลังคาทรงปั้นหยาและจั่ว ภายในบ้านมีการกั้นห้องแบ่งเป็นสัดส่วน ชายคายื่นยาว หรือชานเชื่อมแต่ละเรือนเข้าด้วยกัน การก่อสร้างไม่ซับซ้อน
- เรือนไทยมุสลิมภาคใต้: เน้นใต้ถุนสูง มีหลังคา 3 แบบ ปั้นหยา มนิลา และจั่ว ภายในสบาย มักจะเปิดโล่ง มีเฉพาะห้องที่สำคัญเป็นส่วนตัวเท่านั้น
โดยรวมแล้ว การสร้างบ้านเรือนไทยในแต่ละภาคมีความเชื่อมโยงกับสภาพภูมิประเทศและสภาพภูมิอากาศ การเลือกสร้างรูปแบบบ้านเรือนไทยที่เหมาะสมกับแต่ละภาคจึงมีความสำคัญ เพื่อให้บ้านสามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมได้อย่างเหมาะสมและเป็นรูปธรรมที่สุด
สรุป
บ้านเรือนไทย 4 ภาค เป็นอย่างไรกันบ้างกับบ้านเรือนไทย 4 ภาคที่เราแนะนำ จะเห็นได้ว่าบ้านเรือนในแต่ละภาคของไทยไม่เหมือนกันเลย ไม่ว่าจะเป็นภาคเหนือ ภาคอีสาน ภาคกลาง และภาคใต้ มีลักษณะและรูปแบบของบ้านที่แตกต่างกันอย่างมาก และสิ่งที่ทั้งสี่ภาคเหล่านี้มีความเหมือนกันก็คือหลังคาบ้านที่มีระบบหลังคาจั่วที่สามารถระบายน้ำและความร้อนได้อย่างดี
